Kişinin girmesi gereken yazılı veya sözlü bir sınav öncesinde ve/veya sırasında yaşadığı yoğun korku, kaygı ve panik tepkilerine sınav kaygısı adı verilmektedir. Kişinin zihninde var olan bilgilerin sınav esnasında kullanımını engelleyebildikleri için bu tepkiler, sınav performansını olumsuz yönde etkileyebilmektedir.
Sınav kaygısı birçok öğrenci tarafından deneyimlenen bir durumdur. Kişinin önemsediği bir sınav öncesinde hissettiği gerginlik, korku, endişe ve panik duyguları aslında oldukça normaldir ve olması gerekir ancak burada önemli olan bu duyguların yoğunluk derecesi ve işlevleridir. Örneğin; kişinin ders çalışması önünde engel oluşturuyorsa, bayılmalara ve iştah problemlerine neden oluyorsa burada çözülmesi gereken ciddi bir sorun var demektir.
Kaygının oluşmasına neden olan faktörlerden bazıları; sınava atfedilen anlam, uyku problemleri, sınav sonrası karşılaşılabilecek tepkilere verilen önem, ebeveyn tutumları, kafein içeren içeceklerin aşırı tüketimi, sınav süresinin verimli kullanamama, mükemmeliyetçi tutum, sınavda çıkacak konuların yetişmemesi, olumsuz düşünce kalıpları şeklinde sıralanabilmektedir.
Sınav Kaygısı Belirtileri
- Kalp çarpıntısı
- Terleme
- Titreme
- Hızlı soluk alıp verme
- İştah artışı ya da azalışı
- Kaygı ve korku ifade edici düşünce veya davranışlar
- Gerginlik veya öfke patlamaları
- Mide ve/veya bağırsak problemleri
- Dikkati toparlayamama
- Uyku problemleri
Sınav Kaygısı ile Nasıl Baş Edilir?
- Konular son güne bırakılmadan düzenli tekrarlar ve soru çözümleri yapılarak çalışılmalı ve tekrar edilmelidir.
- Arkadaşlarınızla sürekli sınav hakkında konuşmak gerginliğinizi arttırabilir ve kıyaslamalar yapmanıza neden olarak üzerinizde baskı oluşturabilir. Bu tür konuşma içeriklerinden mümkün olduğunca uzak kalarak arkadaşlarınızla farklı konular hakkında sohbet edebilirsiniz. Bu yaklaşımınız zihninizi sınav dışında başka konulara yönlendirerek rahatlamanıza da yardımcı olabilir.
- Sınava gireceğiniz alanı, sınav gününden önce gidip görmek kendinizi daha güvende hissetmenizi sağlayacaktır.
- Yolda karşılaşılabilecek problemleri de göz önünde bulundurarak sınav saatinden önce sınav alanında olmanız daha rahat hissetmenize yardımcı olabilir.
- Sınav süresi, sınavın başlangıç ve bitiş saati, sınav alanına son giriş saati, sınava alınan ve alınmayan eşyaların ne olduğu ile ilgili bilgiler sınav öncesinde detaylıca öğrenilmelidir.
- Sınav öncesinde kendinizi hazırlayabilmek adına süre tutarak ve tüm sınav kurallarına dikkat ederek kendiniz için deneme sınavları organize edebilirsiniz.
- Sınava yapabileceğinize güvendiğiniz dersin sorularından başlamak sizi rahatlatacaktır.
- Alacağınız sınav sonucu sizin benlik değerinizi veya başarılarınızın toplamını belirleyen bir unsur değildir. Sahip olduğunuz diğer özellikleriniz ve başarılı olduğunuz taraflarınız hakkında düşünmek size bu konuda yardımcı olacaktır.
- “Başaramayacağım, yapamayacağım, hazır değilim.” gibi olumsuz düşüncelerin yerine “Elimden gelenin en iyisini yapacağım, başarabilirim.” gibi olumlu cümleler kullanmak motivasyonunuzu arttıracaktır.
- Sınav anında dikkatiniz dağılırsa derin nefesler alarak gevşemeye çalışmanız dikkatinizi toparlamanız yardımcı olacaktır.
- Sınav esnasında, sınavda bulunan diğer öğrencilerin ne yaptığı ile ilgilenmeyin. Tüm dikkatinizi ve enerjinizi kendi kağıdınız üzerinde yoğunlaştırın.
- Sınava hazırlanırken ihtiyaçlarınızı, hobilerinizi ihmal etmeyin. Dinlenmek, sınav stresinden uzaklaşabileceğiniz vakitleri kendinize yaratmak bu süreçte size iyi gelecektir.
Ebeveynlere Tavsiyeler
- Öncelikle kendi kaygılarınıza dikkat verip farkın olmanız gerekmektedir. Ebeveynin kaygılı durumu çocuğa da geçmekte ve onun kaygı seviyesinin daha da yükselmesine neden olabilmektedir. Sizin koruduğunuz sakinlik hali çocuğunuzun da rahatlamasına, gevşemesine yardımcı olacaktır.
- Bazı durumlarda ebeveynlerin beklentileri ile çocuklarının beklentileri arasında büyük bir uçurum olabilmektedir. Bu tür durumlarda karşılıklı iletişim kurarak ve çocuğunuzun sınırlarını göz önünde bulundurarak daha gerçekçi beklentiler oluşturarak beklentileri dengeleyebilirsiniz. Bu konuda çocuğunuzun beklentilerini ön planda tutmanızı tavsiye ederim.
- “Çok az çalışıyorsun, böyle giderse kazanamazsın. Çok uzun molalar veriyorsun.” gibi motivasyon düşürücü ve kaygı yükseltici ifadelerden kaçınılmalıdır. Bunun yerine çocuğunuzun motivasyonunu arttıracak şekilde: “Başaracağına inanıyorum, elinden geleni yaptığını biliyorum.” “Sana yardımcı olabileceğimiz bir konu var mı?” gibi olumlu cümleler kullanmayı tercih edebilirsiniz.
- Çocuğunuz sınav hakkında konuştuğunda onu anladığınızı ve empati kurduğunuzu hissettirmeyi ihmal etmemelisiniz. Anlaşıldığını düşünen çocuk size daha fazla içini açacaktır ve bu da kaygısının azalmasına yardımcı olacaktır.
- Olumlu geri bildirimler vermek ön planda tutulmalıdır. Çocuğunuzun gösterdiği çabaları takdir etmeyi ihmal etmemelisiniz. “Bitirmen gereken daha çok konu var.” yerine “Bir konuyu daha bitirdin, tebrik ederim.” gibi ifadeler kullanmaya özen gösterebilirsiniz.
- Çocuğunuzu akranlarıyla, kardeşleriyle veya akraba çocuklarıyla kıyaslamaktan kaçınmalısınız. Bu tür süreçlerde her çocuğun algısı, ders çalışma şekli, ihtiyacı farklılık gösterebilmektedir.
- Bu süreçte çocuk sadece ders çalıştırılmamalıdır. Enerjisini atabileceği, kafasını dağıtıp zihnini dinlendireceği etkinlikler yapmasına da izin verilmelidir. Ebeveynler çocuklarını zevk alabileceği hobileri keşfetmesi konusunda destekleyebilirler. Ve bu tür etkinlikler yapılırken dersler ve sınav hakkında konuşulmaması daha sağlıklı olacaktır.
- Çocuğunuzun kaygı düzeyinin arttığını gözlemlediğinizde ona geçmiş başarılarını hatırlatarak destek olabilirsiniz.
- Hiçbir çocuğun geleceği bir sınav sonucuyla sınırlı kalmamalıdır. Sınav sürecine dair kullanılan her türlü ifade çocuğun kaygı düzeyini etkileyebilmektedir. Bu nedenle bu konudaki yaklaşımlarınıza dikkat etmelisiniz. “Sonuç ne olursa olsun, biz senin yanında olacağız” mesajını hem sözel hem de davranışsal olarak çocuğunuza vermeyi ihmal etmemelisiniz.
- Gerektiğinde uzman yardımı almaktan çekinmeyin. Bu süreci daha sağlıklı yürütebilmek adına uzman desteği almak hem sizin hem de çocuğunuzun işini kolaylaştıracaktır.