MERHABA OKUL:

ÇOCUĞUNUZUN OKULA BAŞLAMASINA HAZIR.

PEKİ SİZ NE KADAR HAZIRSINIZ?

Bilinmezlik yetişkinleri dahi korkutuyorken çocukların kaygı ve korkusunun normal olduğunu unutmamak gerekir. Bir diğer neden çocuğun ilk ve güven duyduğu çevresi aile iken ikinci çevre olan toplum ile ilk kez karşılaşacak olmasıdır. Sosyal çevreye adaptasyon ise bu yaşlar arasında zorlayıcı olabilmektedir. Okula başlayacak çocuklar için öncelikle evde bu konu çocuklar ile konuşulmalıdır. Aile içerisinde ön hazırlık yapılmalıdır. Bu konuşmalar da çocuğa “büyüdüğü, artık okula gitmesi gerektiği, korkacak bir şeyin olmadığı gibi empati dilinden uzak, direktif, kural içeren konuşmalar ile değil, okulun yeni arkadaşlıklar ve yeni bilgiler edinilen, oyunlar oynanan bir yer olduğu şeklinde anlatımlarla gerçekleşmesi gerekmektedir.

Okula başlamak, bir çocuk için ailesinin dışındaki sosyal çevreye girişinin de ilk adımıdır. Hem çocuk hem de aile açısından heyecan verici ama kimi zaman da ürkütücüdür. Okula başlamak zihinsel, bedensel ve duygusal açıdan bir hazır oluş durumu da gerektirmektedir. Artık 6 yaş çocuğu yaşamının ilk ciddi deneyimine hazırlanmaktadır ve bu gerçekten hazırlıklı olmakla yakından ilgilidir.

Günümüzde, özellikle büyük şehirlerde ailelerin daha bilinçli davrandıklarını ve çocuklarını ilkokul yaşı olan 6’yı beklemeden kreş, yuva ve anaokulu düzeyindeki kurumlara gönderdikleri görüyoruz. Bu eğitimin çocukların gelişimine olan katkıları yadsınamaz. Önerimiz bir çocuğun çok zorunlu şartlar olmadığı sürece en az 3 yaşına kadar annesinin yanında kalmasıdır.3 yaşından sonra önce yarım günlük oyun gruplarıyla başlayarak bir eğitim kurumuna devam etmesini sağlamak ve 4 yaş civarı tam güne geçmek çocuğun uyumunu kolaylaştırması bakımından önemlidir.

Çocukların her açıdan en hızlı geliştiği dönem 0-6 yaş arası olan okul öncesi dönemdir. Okul öncesi dönem çocuğun sosyal, bedensel, fiziksel, duyusal ve zihinsel becerileri kazandığı, bireyselleştiği, kişiliğin temel yapı taşlarının atıldığı bir dönemdir. Çocuk ilk sosyal ilişkilerine ailede başlar, sonrasında anaokulu aracılığıyla dış dünyaya açılarak akran ilişkilerini geliştirir. Bu nedenle çocuğun hayatında kalıcı etkileri olan okul öncesi eğitimin önemi büyüktür. Sağlıklı bir gelişim ve eğitim için 3 yaşından sonra tüm çocuklar okul öncesi eğitim programından yararlanmaya başlamalıdır ancak okula başlamak kimi çocuklar için heyecan vericiyken, kimi çocuklar için sancılı bir süreç olabilmektedir. Çocuk, ilk güven duyduğu kişi olan annesinden veya bakım veren diğer kişilerden ayrılmakta zorlanabilir, okula ve öğretmenine alışmak için zamana ihtiyaç duyabilir. Okula uyum döneminde yaşanabilecek sorunların doğal ve geçici olduğu unutulmamalı. Bu süreçte çocuğa karşı anlayışlı ve destekleyici olunması gereklidir.

Çocuğun Okula Gitmek İstememesinin Nedenleri:

• Ayrılık kaygısı yaşaması.
• Belirsizlik ve bilinmezliğin verdiği kaygı.
• Evde okulla/öğretmenle ilgili yapılan olumsuz konuşmalar.
• Çocuğun mizaç özellikleri (utangaç, kaygılı, hassas olması vb.).
• Aile bireylerinin birbirlerine çok bağlı ya da bağımlı olması veya evde kalan kardeşi
  kıskanma.
• Ev içinde hiç kural koyulmaması, her istediğinin yapılması ve böylece evin okuldan
  daha cazip gelmesi.
• Çocuğun değişim ve yeniliklerle baş etmekte zorlanması.
• Ebeveynleri tarafından terk edilme korkusu veya annenin hamile olması.

* Yukarıda bahsettiğimiz nedenlerin tüm çocukları kapsamadığı, bu yazıda sıklıkla karşılaşılan olası nedenlere yer verildiği unutulmamalıdır.

Okula gitmekte güçlük yaşayan çocuklarda; okula gitmekte isteksizlik, alt ıslatma, tırnak yeme, öfke nöbetleri, ağlama krizleri, kâbuslar, aşırı huzursuzluk, fiziksel şikayetlerden yakınma, yemek veya uyku düzeninde bozulmalar görülebilir. Anne babanın sabırlı, sakin, kararlı, işbirliğine yatkın ve ortak tutuma sahip olması bu süreci kolaylaştıran etkenlerdendir.

Çocuğun okula uyum sürecini sağlıklı bir şekilde geçirebilmesi için bazı öneriler: Bütün bunların dışında ev içinde birlikte kitap okumak ve resim yapmak gibi değişik faaliyetlerde bulunmak, çocuğun yaşadığı endişeler üzerine konuşmak çocuğun okula uyum sağlamasını kolaylaştıracaktır. Okulda yapılan bazı çalışmaların evde de yapılıyor olması okulda bu çalışmaları yapmasında yardımcı olması beklenen bir yöntemdir.

Ancak çocuk okula gitmek istemiyor diye asla okulu değiştirme yolunu seçmeyin. Sorunun nedenini açıklığa kavuşturmadan yapılacak bir okul değişiminde aynı sorun yeni okulda da devam edecektir.

• Okula başlamadan önce yapılacak hazırlıklar çocuğun okula uyumunda çok büyük önem taşımaktadır. Çocuk öncesinde duygusal olarak hazırlanmalıdır. Mutlaka evde okulla ilgili olumlu konuşmalar (sadece oyun oynanan bir yer olarak olarak anlatılmamalı) yapılmalı, okul kavramı çocuğa verilmelidir. Okula başlama hakkında resimli bir hikaye kitabı okunabilir veya okula başlayacağı ilk gün hakkında konuşup bunu resmetmesi istenebilir.
• Çocuğun düzenli olarak okula getirilmemesi veya çeşitli sebeplerle okuldan uzak kalması gibi nedenler okula alışma sürecini zorlaştırıcı etkiye sahiptir. Ailenin tüm bireyleri çocuğun okula düzenli gitmesi konusunda kararlı olmalıdır. Çocuğun okula gitmemesi halinde sınıf içindeki grup çalışmalarında aksaklıklar olacağı anlatılmalı. Anne ve babanın bu konudaki yanlış tutumu gelecekteki okul fobisinin nedeni olabilmektedir.
• Okulla ilgili kendisini kaygılandıran sebebin ne olduğu anlamak için çocuk yargılanmadan, tarafsızca dinlenmeli. Sorunun temel nedenini anladıktan sonra çözüm yolları için ebeveyn ve çocuk birlikte hareket etmeli, neler yapılabileceği konuşulmalı.
• Okul seçerken beğenilen okullar çocuk ile birlikte ziyaret edilmeli, çocuğun görüşleri de alınarak okul seçimi yapılmalıdır. Karar aşamasına çocuğun da dahil olması ve öğretmeniyle tanışması çok önemlidir. Okula başlamadan önce oryantasyona katıldıysa o gün okulda nasıl zaman geçirdiği (“Bahçede çok güzel oyun oynamıştın, sonra öğretmeninle birlikte etkinlik yapmıştınız hatırlıyor musun?”) anımsatılmalı. Eğer okulu hiç görmediyse ve oryantasyona katılmadan okula başladıysa okulu, oyuncakları, sınıfı ve öğretmeni uzun uzun anlatılmalı.
• Okulun olumlu yanları anlatılarak çocuğun okula gitmesi özendirilmeli (Örn: Kişisel ilgisine hitap eden şeylerden bahsetme). Bunun yanı sıra anne-baba kendi okul anılarını da anlatabilir.
• Okula gitmekte kaygı yaşayan çocukla alay edilmemeli, kimseyle kıyaslanmamalı veya baskı yapılmamalı.
  — Sen artık abla oldun, ablalar ağlamaz.
  — Herkes gidiyor sen niye korkuyorsun?
  — Böyle davranırsan öğretmenin/arkadaşların seni sevmez gibi söylemlerden kaçınılmalı.
• Okula alışma döneminde çocuğun düzeni ile ilgili diğer ritüelleri değiştirilmemeli. Bu dönemde çocuğun hayatında herhangi bir farklılık (bakıcı değişikliği, taşınma, tuvalet eğitimi vb.) yaratmamaya dikkat etmek gerekir. Unutulmamalıdır ki; çocuk için okula başlamak zaten başlı başına büyük bir değişikliktir.
• Okula uyum sürecinde en sevdiği oyuncağını okula götürmesine izin vererek çocuğun kaygısını bir ölçüde azaltmasına yardımcı olunmalı.
• Çocuğun evden ayrılırken stressiz, mutlu ayrılmasına, ev içinde koşturma olmamasına özen gösterilmeli.
• Okul alışverişine çocukla birlikte çıkılmalı ve ihtiyacı olan malzemeleri alırken onun da dahil olması sağlanmalı.
• Anne-babanın okul veya öğretmenle ilgili kaygıları varsa çocuğun yanında bunlardan bahsedilmemeli. Ebeveynlerinin güven duymadığı bir durumda o da güven duymayacaktır.
• Çocuk okul hakkında mutlaka bilgilendirilmeli (Eve nasıl döneceği, servis kullanıp kullanmayacağı, eve geldiğinde kimin karşılayacağı vb.).
• Eve döndüğünde gününün nasıl geçtiğini sorulmalı ancak ısrarcı olunmamalı ve paylaşmak istediği zaman anlatmasına izin verilmeli. Okulla ilgili kaygı uyandıracak sorular sormaktan kaçınılmalı. “Ağlamadın değil mi?”, “Bir problem oldu mu?” gibi sorular tetikleyici olabilmektedir.
• Çocuk servis kullanıyorsa vedalaşırken rahat ve net olunmalı, anne-babanın kaygısının çocuğa geçtiği unutulmamalı. Anne-babanın bakışındaki tedirginliği, üzüntüyü bile hemen hissedecektir. Ayrılırken, ”Eminim ki çok güzel bir gün geçireceksin.” diyerek yüreklendirilmeli. Servis kullanmıyorsa ve ebeveynlerinden biri bırakıyorsa (mümkünse ayrılmakta daha az zorlandığı ebeveyn tarafından okula getirilmeli) çocukla vedalaşma süresi uzatılmamalı. Çocuğa söylenecekler kısa ve net olmalı. Ne de olsa alışır düşüncesiyle asla haber vermeden, hoşça kal demeden gidilmemeli.
• “Ağlarsan veya karnın ağrırsa seni alırım” demekten kaçınılmalı. Onun yerine “Eğer kendini kötü hissedersen karnın ağrırsa, miden bulanırsa öğretmenine söyleyebilirsin, öğretmenin gerekli görürse beni arar ve seni almamı ister” denilebilir.
• Sabah veya gece uyumadan önce okula gitmemek için anne- babayı ikna etmeye çalıştığında herkesin sorumlulukları olduğu (anne baba da kendi yaşamlarından örnek vererek) anlatılmalıdır.

Şüphesiz ki uyum sürecinde en önemli şey ebeveyn tutumudur. Anne-baba güven duyarsa, çocuk da güven duyacaktır. Anne-baba hazır olursa çocuk da hazır olacaktır. Her çocuğun uyum sürecinin birbirinden farklı olduğu unutulmamalı ve çocuğa göre yaklaşım belirlenmelidir. Ebeveyn, okul psikoloğu ve öğretmen işbirliği ile çocuk kısa süre içinde okula uyum sağlayacaktır. Tüm bu önerileri uygulamanıza rağmen okula uyum problemi uzun süredir devam ediyorsa okul psikoloğunun yönlendirmesiyle bir uzmandan yardım almanız uygun olacaktır.

Çocuğunuz Okul Kaygısı Yoksa, Diğer Kitaplara Yönelin

Ancak kitaplara başlamadan önce sizlere küçük bir hatırlatma yapmamıza izin verin: Eğer çocuğunuz okula başlamak konusunda kaygılı değilse o zaman kahramanlarının kaygı ya da korku hissettiği kitapları değil; okulda öğrenilecek yeni becerileri ve edinilecek yeni arkadaşları anlatan kitaplara yönelmeniz daha doğru olacaktır.

Okula yeni başlayan çocuklar için önerilen bazı eserler:

• Avucundaki Öpücük – Audrey Penn
• Okula Gitmek İstemiyorum- Ayşen Oy
• Zeytin Okula Gitmek İstemiyor- Christian Lamblin
• Elif Okula Başlıyor– Liane Schneider
• Okulda İlk Gün – Mızmız Mırnav
• Milo Okula Gidiyor-Meltem Akın
• Minik Okula Başlıyor-Fehime Özdemir
• Okula Gitmezsem Ne Olur?- Eric Caste
• Öğrenmeyi Seviyorum – Okula Hazırım Okul Öncesi-Amanda Li

Eğitim yolculuğunun masal gibi geçmesi umuduyla…