“Yüksek sesle okuyan bir çok kişi için her şeyi yapabilecek bir hap olsaydı, insanlar günlerce sıraya girecek ve yüzlerce dolar ödeyeceklerdi. Kitaplara, kelime bilgisine, anlama, dilbilgisine ve dikkat süresine olan ilgilerini genişletir. Basitçe ifade etmek gerekirse, okuryazarlık için ücretsiz bir aşı.”
-Jim Trelease, Sesli Okuma El Kitabı
Teknolojinin hayatımızdaki yeri gün geçtikçe artmaya başladı. Özellikle teknoloji çağı diye tabir edeceğimiz yakın dönemde doğan yeni nesil için vazgeçilmez bir araç haline geldi. Fakat bu durum anne babalarda çeşitli kaygılara sebep oluyor. Teknolojik cihazlar karşısında saatler harcayan çocukların sosyalleşme sorunları yaşadıkları ve kendilerini daha donanımlı bireyler haline getirecek kitap okumak gibi kazanımlardan uzak kaldıkları bir gerçek. Zira anne ve babalar çocuklarının sağlıklı fiziksel ve zihinsel gelişimleri için ellerinden geleni yapmak istiyorlar. Onlara çeşitli toplumsal değer yargılarını, eğitimin önemini ve kitap okuma alışkanlığını aşılamak istiyorlar.
Artık yeni neslin odak noktası olan sesli kitaplar, çocukların okumalarına etki sağlayabilir ve okuryazarlıklarını geliştirebilir. Kitap okurken adapte olma veya kelimeleri algılamakta zorlanan çocuklar için bir diğer seçenek; sesli kitaplar. Eğitimciler sesli kitapların etkisinin iki taraflı olduğunu söylüyor; çocukların akıcı okumalarını basitleştirerek kelime haznesini genişletmek ve okuma konusunda isteksiz olan çocuklar için okumanın eğlenceli olması konusunda motive etmek.
Dijital ile basılı arasındaki yarış, söz konusu kitaplar olduğunda, Kindle’ın da dahil olmasıyla birlikte tahmin edilmeyen noktalara ulaştı. Evet, kitap kokusunun o zihin açıcı etkisi eşliğinde sayfaları çevirerek okumanın keyfi dijitalin dünyasında yoktu ama her ışıkta, her ortamda yüz binlerce kitaba ulaşabilmenin mutluluğu da bambaşkaydı. Hem zaten internetin bereketli topraklarında gezinmeye fena halde kaptırmıştık kendimizi. Dijitale adapte olmamız çok uzun sürmedi.
Lucy Dimbylow, “Dinleyin ve öğrenin: sesli kitaplar çocuğunuz için neden harika?” başlıklı makalesinde National Literacy Trust’tan Irene Picton ile sesli kitapların çocuklar için faydalarından bahsediyor. Irene, “Sesli kitapların bir yararı, çocukların basılı olarak kaçırabilecekleri konuşma kalıplarını ve ritimleri duyma fırsatına sahip olmalarıdır. Onlara kendi konuşma ve telaffuzlarına yardımcı olabilecek ses ve ifade hakkında bilgi veriyor.’’ diyor.
Ayrıca yüksek sesle kitap okumanın yetkin okuma becerilerini geliştirmek için çok önemli bir etkinlik olduğunu da belirtiyor.
Aileler, çocuklarını sesli kitap kullanmaya teşvik edebilirler çünkü sesli kitaplar sadece çocuklara yeni kelime hazinesi kazandırmıyor aynı zamanda okuma konusunda zorlanan çocukların okumalarına da fayda sağlıyor. Aynı zamanda sesli kitaplar, çocukları anlaması güç olarak düşünülen veya erişilemez olabilecek hikayeleri denemeye ve bunlardan zevk almaya teşvik ediyor. Sesli kitaplar ile farklı sözcüklere aşina olmaya başlayan çocuklar, içerikle entelektüel olarak ilgilenmek isteyebilir ve bu da okuma isteklerini arttırabilir.
Murdoch Üniversitesi’nin, 21 farklı okuldan 6 ile 12 yaş arasındaki toplam 220 Avustralyalı çocuk ve ailesiyle görüşerek gerçekleştirdiği Mart 2018 tarihli araştırmaya göre çocukların %87’si, ebeveynlerin ise %82’si birlikte sesli kitap okumaktan keyif alıyor. Hatta bir diğer araştırmasına göre 6 ile 8 yaş arasındaki çocukların %38’i, 9 ile 11 yaş arasındaki çocukların ise sadece %17’si kendileriyle birlikte kitap okuyan ebeveynlere sahip.
ANNE VE BABALARIN, ÇOCUKLARI OKUMA YAZMAYI ÖĞRENDİKTEN HEMEN SONRA BERABER KİTAP OKUMAYI BIRAKMASI, ÇOCUKLARIN DUYGUSAL VE BİLİŞSEL ZEKA GELİŞİMİNİ YAVAŞLATIRKEN İLERİYE DÖNÜK OKUMA ALIŞKANLIĞINI DA ZAYIFLATIYOR.
National Literacy Trust’ın araştırmasına göre, bir sesli kitabı dinlemek, basılı okuma ile aynı bilişsel becerileri gerektiriyor. Aynı zamanda, bir kitabı okurken olduğu gibi bilgileri anlama ve saklama becerisini destekliyor. Sesli kitaplar, çocukların dinleme ve odak sürelerinin artmasına ve daha iyi bir dinleyici olmasına yardımcı olabiliyor.
Çocuklara kitap okumanın en basit yoldan faydaları:
1. Okuma konusunda rol model olmak
En temel düzeyde okuma eylemi, çocukların kendi kendilerine okumalarını da teşvik eder. Çocuklar eylemlerimize, yönergelerimizden çok daha fazla tepki verirler. Bu nedenle, çocukların önünde okumak onlara hikayelerin büyülü dünyasına girmeyi modellememizi sağlar. Eğer biz okumaktan keyif alırsak, onların da keyif alması daha olasıdır.
2. Bağ kurmak
Nasıl iki kişinin birbiriyle sohbet etmesi iyi bir ilişki kurma aktivitesi ise sesli okuma da böyle olabilir. Çocuklar sesinizin yüksek ve düşük tonlarını öğrenecek ve bunları duymaya alışacaktır. Ayrıca bir hikayeyi teatral bir şekilde okumak, rahat ve huzurlu bir ortam yaratmanın en güzel yollarından biridir.
3. Kelime dağarcığını geliştirmek
Çocukların kelimeleri tek başına sözlük anlamından değil, bir cümle bağlamında hatırlamaları daha ihtimaldir. Sözcüklere bir bağlam katmanın hikayelerden daha iyi bir yolu olabilir mi? Çocuklara sesli kitap okumak, kelime dağarcıklarının doğal bir şekilde gelişmesini sağlar.
4. Dinleme becerisi kazandırmak
Çocukların dikkat süreleri kısa olabilir, üstelik ilgi duymadıkları bir şeyi dinlerken bu süre daha da kısalabilir. Sesli okuma, onların ilgisini çekme yoluyla gelecekteki dinleme becerileri için iyi bir temel oluşturabilir.
5. Zor konular hakkında konuşmak
Çocuklarla ırkçılık ya da ayrımcılık gibi zor meseleler hakkında konuşmak oldukça zor olabilir, ancak böyle bir konuyu bir karakterin gözünden okumak işleri kolaylaştırabilir. Gerçek hayatta karşılaştığımız zor konular hakkında sesli okumak, konuyu vaaz verir bir şekilde değil, düşünmeye zorlayıcı ve merak uyandırıcı bir şekilde ele almamızı sağlayabilir.
6. Kişisel ilgi alanlarını keşfetmelerini sağlamak
Çocuklar sesli okunan bir hikayeyi dinlediklerinde, hikayeye ilgi duyabilir ve daha fazla okumak isteyebilirler. Sesli okumak aynı zamanda çocukların kendi ilgi alanlarını paylaşabilmelerinin bir yoludur. Bir yetişkinin sesli okuması hiç kuşkusuz etkileyici bir şeydir, ancak çocukların sesli okuma yapması, başka çocuklar için de bir o kadar ilham verici olabilir.
7. Öğrenme arzusu yaratmak
Bir konuya duyulan tutku paylaşıldığında, dinleyicilerde öğrenme arzusu yaratma şansı da yüksek olur. Bu, yaratıcılığın filizlendiği ve çocukların daha fazla bilgi edinmek istediği bir durum yaratır. Sesli okuma, yalnızca bu merakı tetiklemekle kalmaz, aynı zamanda onu teşvik edebilir.
8. Yeni fikirlerle tanıştırmak
Sesli okuma, sınıfta yeni bir üniteye giriş yapmanın harika bir yolu olabilir. Evde bir konu hakkında bir tartışma başlatmak için de mükemmel bir yoldur. Kitaplar, yeni bir konu açmak ve bu konudaki fikirleri “demlemek” için kullanılabilecek iyi bir araçtır.
Kitaplar, bir çocuğa nasıl düşüneceğini veya hissedeceğini açıkça söylemek yerine, bir fikir ya da bilgi hakkında bir hikaye duymalarına olanak tanır. Bu şekilde, bir konu hakkında ne düşünmeleri gerektiğini bildirmek yerine, onları konu hakkındaki düşüncelerini keşfetmeye davet ederiz.
Evinizi Kitapla Doldurun
Sesli kitap uygulamaları/cihazları her ne kadar yaygın olsa da evinizi kitaplarla doldurmak, çocuklarınızın kendi başlarına okumaya ilgisini teşvik etmekle kalmaz, aynı zamanda onlara kitap okumanızı da kolaylaştırır. Rafta seçilebilecek iyi bir kitap seçkisi varken çocuklar ebeveyn-çocuk okuma zamanına katılma konusunda daha heyecanlı. İster satın alın ister kütüphaneden inceleyin, her zaman elinizin altında kitap yığınları ve rafları bulundurmayı hedefleyin. Ayrıca çocuğunuza kendi koleksiyonlarını oluşturmak için tatiller ve doğum günleri için bir kitap satın almayı alışkanlık haline getirin. Kitapları aile kültürünüzün önemli bir parçası yapın.
SESLENDİRMEK SANATI
Ama durum sadece bundan ibaret değil. En basitinden kitap “dinlemek”, okumayı sevip vakit bulamayanlar için de harika bir çözüm. Birçok kitap dinleyicisi şehrin koşuşturması içerisinde kalan vakitlerini bu şekilde değerlendirerek, kendilerini iyi hissettiklerini belirtiyor. Kitap dinlemenin sizi oyunun içine çeken bir yanı da var: Anlatıcının da etkisiyle kitabın içine kolaylıkla girebilirsiniz. Tanıdık bir sesin size kitap okuması da bu deneyimi daha cazip hale getiriyor.
Benedict Cumberbatch, Kuantum fiziği hakkında olan The Order of Time’ın dört saatlik sesli kitabını seslendirirken, Türkiye’de Sabahattin Ali’nin kült eseri Kürk Mantolu Madonna’yı Mert Fırat’tan dinleme fırsatını bulabilirsiniz. Hem bazı büyük edebiyat eserleri, sesli okunma için yazılmış olabiliyor. Mesela Charles Dickens’ın edebiyat tarihine geçen kitaplarının büyük bir bölümünü seslendirmeye uygun bir yapıda kaleme aldığı biliniyor. Dickens yazdığı hikayeleri ev ahalisini ve arkadaşlarını karşısına toplayıp sesli bir şekilde okurmuş. Sözlü hikaye anlatıcılığından evrilen bir yöntem yüksek ihtimalle, ama metinlerin yapısında kendini fark ettiriyor. Haliyle sesli okuma, çoğu zaman edebiyatın doğasına ters değil ve hatta belki de okuyucunun hayalgücünde daha fazla tetikleyici bir özelliğe sahip olabiliyor.
“DİNLEMEK, OKUMAN” YA DA C – HEPSİ
Unutmayalım ki; Çocuklarımıza verilecek en güzel şey sevgi, emek ve zamandır.
Sesli Kitap Dinleme Uygulamaları
- Storytel
- Dreamybooks
- Google Play Kitaplar
- Apple Kitaplar
- Audible
- Kobo Books
Umarım fikir olmuştur, keyifli okumalar. 🙂
