Ergenlik Dönemi
Ergenlik (puberte) dönemi, en basit tanımıyla, çocukluktan yetişkinliğe geçiş dönemidir. Ergenlik; ne çocukluktur, ne de yetişkinliktir. Başlı başına bir dönem olan ergenlik; kendine has özellikler barındıran, bireyin yetişkinlik yaşamı üzerinde oldukça etki sahibi olan bir yaşam dönemidir. Ergen, bu dönemde pek çok fiziksel, duygusal, davranışsal ve düşünsel farklılıklarla baş başa kalır. Bu sebeple birey üzerinde kaygı uyandıran bir geçiş dönemidir.
Kişi, ergenlik döneminde gün be gün değişen bedenine ve duygularına ayak uydurmaya çabalarken; ilgileri ve beklentileri şekillenir, kendini tanıma süreci yoğunlaşır, sosyal ilişkilerini yürütebilmeye ve özerkleşmeye çalışır.
Ergenlik Döneminin Evreleri
Ergenlik dönemi, pek çok kaynakta 3 alt döneme ayrılmıştır. Ergenliğin her evresinde farklı gelişim özellikleri, değişimler ve dönüşümler yaşanır.
- Erken Ergenlik Dönemi: Kızlarda 10-12, erkeklerde 12-14 yaş dilimleri arasında yer alan dönemdir. Hormonal sistemin aktif hale gelmesiyle başlar. Hormonal sistemin değişimine paralel olarak, fiziksel ve zihinsel değişimler oldukça hızlanır. Boy uzar, kilo alınır. Vücut daha çok terler, saçlar yağlanır, ses kalınlaşır, yüzde ve vücutta tüylenme başlar, cinsel organlarda değişim yaşanır. Bu dönemde ergen, anne ve babasıyla daha fazla çatışır, söz dalaşına girer ve anne-babayı eleştirebilir. Özellikle yakın arkadaşların önemi artar. Arkadaş grubu ile aynı şeylerle ilgilenmeye başlar, aynı tarz giyinmek ister ve aynı müziği dinler. Başkaları tarafından nasıl algılandıkları bu dönemdeki gençler için oldukça önemlidir. Ergenin bu dönemde mahremiyetle ilgili hassasiyeti artar ve ev ortamında yalnız kalmayı, tek başına vakit geçirmeyi tercih eder.
- Orta Ergenlik Dönemi: Kızlarda ve erkeklerde ortalama 13-14 yaşlarından 16 yaşa kadar olan dönemdir. Bu dönemde bedensel ve duygusal değişimler devam etmektedir. Boy uzamaya, kilo artmaya devam eder. Terleme ve yağlanma artar. Kızlarda ses incelirken, erkeğin sesi kalınlaşır. Hormon değişimlerine bağlı olarak sivilcelenme başlayabilir. Romantik partner arayışı gözlenir ve cinsellikle ilgili sorular artabilir. Bu dönemdeki bir ergen için, dış görünümü çok önemlidir. Ayna karşısında uzun vakitler geçirebilir. Orta ergenlik döneminde gittikçe artan cinsel dürtüler ve öfkeli davranışlar; kimlik arayışına, kendi sınırlarını keşfetmek için birtakım riskli davranışlara yol açabilir. Riskli cinsel ilişki, alkol-madde kullanımı gibi davranışlar, bu dönemde meydana gelebilen bazı riskli davranışlardır. Tüm bu konular hakkında anne ve babayla çatışma çok yoğun yaşanabilir. Ergen, her şeye karşı çıkabilir. Tutarsız ve dengesiz davranabilir. Bu tip davranışların tümü, ergenlik döneminin gelişim basamaklarındandır. Ergen, anne-babadan bağımsız bir birey olduğunu kanıtlamaya çalışır.
- İleri Ergenlik Dönemi: Kızlarda ve erkeklerde 17-18 yaşlarından 20’li yaşların başına kadar devam eden ergenlik evresidir. Bu dönemde fiziksel gelişim büyük oranda tamamlanır. Büyüme ve değişme yavaşlar. Çalkantılı duygu dünyası düzene girmeye başlar. Benmerkezci düşünce tarzından çıkıp, çevresindekileri de önemsemeye başlar. Kişilik ve ilgi alanları oturmaya başlar. Romantik ilişkileri daha ciddi ve stabil hale gelir. Cinsel kimlik, akademik hedefler, gelecek beklentileri daha net ifade edilebilen bir hal alır. Birey; kendi sınırlarını anlamaya başlar, güçlü ve zayıf yanlarının farkına varabilir. Tüm bunlar ise ergenlik çağının yavaş yavaş sonlanıyor olduğunun göstergesidir.
Dr. Yankı Yazgan, ergenlik dönemini şu ifadelerle tanımlar: “İnsan beyninin bu dönemdeki gelişimini çok ciddi bir inşaat faaliyetinin yürütüldüğü, herkesin arı gibi çalıştığı bir şantiyeye benzetirsek, bu dönemin belki biraz tozlu, çamurlu, ufak tefek kazalı bir dönem olmasını da bekleyebiliriz. Diğer yandan, bu dönemin eldekinin daha da mükemmelini ve iyisini yapmak amaçlı bazı yıkımlar içermesi, yıkıcı bir durum olduğu anlamına gelmez. Süreç yapıcıdır, fakat ufak tefek yıkımlar olmaktadır.”
Ergenlik dönemi, herhangi bir gelişimsel/psikolojik sorun yaşanmasa da kendi içerisinde zorlu olabilecek bir yaşam dönemidir. Aynı zamanda, bir insanın yaşamının en güzel, en mutlu, en güçlü dönemi de olabilir.
Tüm bunların yanı sıra, çocukluğun yasının tutulduğu bir kayıp dönemidir. Krizli ve bunalımlı bir süreç olabilir. Bu dönemde bireyin yaşadığı yaşantılar, erişkinlik dönemindeki psikolojik durum ve kişilik özellikleri üzerinde etki edebilme gücüne sahiptir.
